Ochrona sygnalistów – Nowa era w prawie pracy i przeciwdziałaniu naruszeniom

25 września 2024 roku w Polsce weszły w życie przepisy dotyczące ochrony sygnalistów. Ustawa ta stanowi jeden z kluczowych elementów reform mających na celu ochronę osób zgłaszających nieprawidłowości w kontekście ich pracy. Celem tych regulacji jest ochrona sygnalistów przed działaniami odwetowymi, takimi jak mobbing, pozbawienie nagród, brak możliwości awansu czy wręcz zwolnienie z pracy. Nowe przepisy mają na celu wzmocnienie praw pracowników oraz podniesienie poziomu transparentności w organizacjach.

Kim jest sygnalista?

Sygnalistą może być każda osoba fizyczna, która w związku z wykonywaną pracą zgłasza nieprawidłowości dotyczące naruszenia prawa. Ochrona dotyczy różnych grup zawodowych, w tym pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, zleceniobiorców, przedsiębiorców, prokurentów, członków zarządów spółek, wspólników czy akcjonariuszy. Warto podkreślić, że ochrona obejmuje również osoby wykonujące pracę na podstawie umów cywilnoprawnych, takie jak stażyści, wolontariusze, praktykanci oraz osoby pracujące pod nadzorem wykonawców, podwykonawców lub dostawców.

Co istotne, sygnalistą może być także osoba ubiegająca się o pracę, nawet jeśli nie została jeszcze zatrudniona. Nowe przepisy wykluczają jednak konsumentów, których prawa konsumenckie zostały naruszone, z kategorii osób objętych ochroną jako sygnaliści.

Jakie zmiany wprowadza ustawa?

Ustawa o ochronie sygnalistów wchodzi w życie etapami. Pierwszy krok, który został już wdrożony 25 września 2024 roku, zapewnia ochronę sygnalistów przed działaniami odwetowymi. Kolejne etapy, określające zasady zgłaszania nieprawidłowości, będą stopniowo wchodziły w życie do 1 stycznia 2025 roku, kiedy to przepisy te zaczną w pełni obowiązywać. Ustawa nakłada obowiązek na wszystkie podmioty sektora publicznego (z wyłączeniem organów gmin i powiatów poniżej 10 000 mieszkańców) oraz na przedsiębiorców zatrudniających co najmniej 50 pracowników. Wyjątek stanowią przedsiębiorstwa działające w obszarze finansowym, ochrony środowiska, transportu i zapobiegania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu – dla nich nie obowiązuje limit zatrudnienia.

Procedura zgłoszeń nieprawidłowości

Każdy pracodawca musi stworzyć procedurę zgłoszeń wewnętrznych, która określi zasady zgłaszania nieprawidłowości oraz sposób przyjmowania takich zgłoszeń. W ramach tej procedury pracodawca musi także stworzyć odpowiednie kanały komunikacji umożliwiające składanie zgłoszeń.

Ustawa przewiduje trzy główne sposoby zgłaszania nieprawidłowości:

Zgłoszenie wewnętrzne – zgłoszenie do odpowiedniej komórki w organizacji, w której pracuje sygnalista.
Zgłoszenie zewnętrzne – zgłoszenie do Rzecznika Praw Obywatelskich lub odpowiedniego organu publicznego.
Ujawnienie publiczne – informowanie opinii publicznej, np. za pośrednictwem mediów, o naruszeniu prawa.

Jakie informacje mogą być zgłaszane?

Zakres informacji, które mogą być zgłaszane przez sygnalistów, jest określony w art. 3 ust. 1 ustawy. Są to informacje o naruszeniach prawa, które miały miejsce w podmiocie prawnym, w którym sygnalista pracował, pracuje lub uczestniczył w procesie rekrutacji. Sygnalista może również zgłaszać próby ukrycia takich naruszeń. Co istotne, sygnalista nie musi udowadniać, że doszło do naruszenia prawa. Wystarczy, że ma uzasadnione przekonanie, że zgłoszona informacja jest prawdziwa i została uzyskana w kontekście związanym z pracą. Ochrona sygnalisty obowiązuje już od momentu dokonania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego.

Ochrona sygnalistów – co obejmuje?

Nowe przepisy zapewniają szeroki zakres ochrony dla sygnalistów, w tym:

Zakaz działań odwetowych – pracodawca nie może podejmować działań, które mogłyby zaszkodzić sygnaliście z powodu dokonania zgłoszenia. Działaniami odwetowymi mogą być np. zwolnienie z pracy, brak możliwości awansu, pozbawienie premii, a także mobbing.
Odwrócony ciężar dowodu – w przypadku działań odwetowych to na pracodawcy spoczywa obowiązek udowodnienia, że nie podjął działań przeciwko sygnaliście z powodu zgłoszenia.
Odszkodowanie – w przypadku naruszenia przepisów sygnalista może domagać się odszkodowania lub zadośćuczynienia.
Tajemnica tożsamości – pracodawca oraz osoby przyjmujące zgłoszenia są zobowiązane do zachowania w tajemnicy tożsamości sygnalisty.
Zakaz zrzeczenia się ochrony – sygnalista nie może zrzec się ochrony przyznanej mu przez ustawę.

Co grozi za złamanie przepisów?

Ustawa przewiduje kary dla osób lub podmiotów, które uniemożliwiają lub utrudniają dokonanie zgłoszenia, podejmują działania odwetowe wobec sygnalistów lub ujawniają ich tożsamość. Dodatkowo penalizowane będzie zgłoszenie nieprawdziwych informacji. Za fałszywe zgłoszenie naruszenia prawa przewidziana jest kara grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat dwóch.

Podsumowanie

Nowa ustawa o ochronie sygnalistów wprowadza istotne zmiany w zakresie ochrony osób zgłaszających nieprawidłowości związane z pracą. Sygnaliści zyskali silne narzędzia ochrony przed działaniami odwetowymi ze strony pracodawców. Nowe przepisy mają na celu zwiększenie transparentności w organizacjach oraz przeciwdziałanie nadużyciom. Ochrona obejmuje zarówno osoby zatrudnione, jak i te, które ubiegają się o pracę. Dzięki wprowadzeniu odwróconego ciężaru dowodu oraz surowych sankcji za działania odwetowe, sygnaliści mogą czuć się bezpieczniej, zgłaszając nieprawidłowości w swojej organizacji.

Polityka prywatności

Potrzebujesz rzetelnej obsługi księgowej! ACARTUS to księgowość bez granic

BR ACARTUS - Biuro rachunkowe Jastrzębie-Zdrój

ul. 11 Listopada 2,44-330 Jastrzębie-Zdrój

(+48) 32 475 15 26, (+48) 501 045 636,

biurobr@acartus.pl

BR ACARTUS – Biuro rachunkowe Racibórz

ul. Kilińskiego 2,47-400 Racibórz

(+48) 32 417 01 00

raciborz@acartus.pl

Odwiedź nasze Social Media

Strona stworzona przez HorizonFly_Studio

BR Acartus - Biura Rachunkowe

Comarch ERP